Sinds september vorig jaar is het Belgische erfrecht gemoderniseerd. Dankzij een aantal ingrijpende veranderingen heb je voortaan veel meer vrijheid, flexibiliteit en rechtszekerheid over wat er na je overlijden met je nalatenschap gebeurt. Bovendien sluiten de nieuwe regels veel beter aan bij onze huidige maatschappij. Vermogensplanners Frederic Dedeurwaerdere en Evert Huyghe geven tekst en uitleg.
“Het oude erfrecht dateerde nog grotendeels uit de tijd van Napoleon en de laatste grote wijziging dateert van 1981”, steekt Frederic Dedeurwaerdere van wal. “Die spelregels waren op het lijf geschreven van het traditionele gezin, maar intussen niet meer afgestemd op de complexiteit van onze huidige maatschappij met haar veelheid aan samenlevingsvormen: nieuw samengestelde gezinnen, opeenvolgende levenspartners, stief- en pluskinderen, enzovoort.”
Meer weten over familiale planning? Download ons gratis e-book.
Zelf beschikken over de helft
Allereerst bieden de nieuwe erfregels meer vrijheid omtrent de erfenis. Evert Huyghe: “Het deel van het vermogen waar de erfgenamen recht op hebben, werd aangepast. Terwijl die zogeheten ‘erfreserve’ in het oude systeem afhankelijk was van het aantal kinderen, hebben al je kinderen samen voortaan recht op de helft van je nalatenschap.”
Frederic: “Voor wie meer dan één kind heeft, blijft dus een groter deel van het vermogen over om zelf over te beschikken. Dat kan je bijvoorbeeld nalaten aan stief- of kleinkinderen, of aan je partner. Heb je op het moment van overlijden geen kinderen of kleinkinderen, dan hebben je ouders niet langer een reservatair recht op elk een vierde van je nalatenschap. In ruil voor deze afschaffing voorziet de wet wel een onderhoudsvordering voor behoeftige ouders.”
Iedereen rond de tafel
Een ware revolutie in het nieuwe erfrecht is de globale erfovereenkomst. Evert: “Die laat toe om bij leven afspraken te maken over hoe bepaalde schenkingen uit het verleden zullen worden behandeld bij je nalatenschap. Met andere woorden: je maakt een tussentijdse balans op.” “Je moet dan wel met al je vermoedelijke erfgenamen in rechte neerdalende lijn aan tafel zitten”, vult Frederic aan. “Een kind uitsluiten kan niet.”
Niet wiskundig, maar billijk
Het uiteindelijke doel van zo’n familiale overeenkomst is een evenwichtige verdeling tussen de kinderen om zo discussies te vermijden na het overlijden. Zo kan je als ouder bepaalde voordelen of schenkingen uit het verleden gelijkstellen. Evert: “Misschien studeerde je dochter in het buitenland, of woonde je zoon na zijn scheiding een jaar gratis in je tweede verblijf. Ook de specifieke situatie van elk afzonderlijk kind kan je in rekening nemen. Het ene kan het helemaal gemaakt hebben in het leven, terwijl het andere veel tegenslagen heeft gekend. Een evenwichtige verdeling is dus niet noodzakelijk een wiskundig correcte verdeling, wel een die iedereen billijk en rechtvaardig vindt.”
Zodra het pact bij de notaris is vastgelegd, kunnen de ondertekenaars er niet meer op terugkomen. Frederic: “Voor de ouders betekent dit gemoedsrust, want ze willen niet dat hun kinderen elkaar later in de haren vliegen over het familievermogen. Maar onderschat zo’n proces niet: de toekomstige nalatenschap is een gevoelig thema om aan te snijden, dus psychologisch en familiaal kan het een zware dobber zijn. Bovendien is de overeenkomst bindend voor alle erfgenamen. Vandaar dat de procedure een maand bedenktijd bevat waarin de verschillende partijen zich individueel en onafhankelijk kunnen laten adviseren. Maak hier zeker gebruik van.”
Meer informatie over het familiaal pact? Klik hier
Gelijk voor de wet
Naast vrijheid en flexibiliteit zorgt het nieuwe erfrecht voor meer rechtszekerheid. Zo worden alle schenkingen op dezelfde manier gewaardeerd. Frederic: “Op het moment van overlijden worden alle roerende en onroerende goederen van de overleden persoon in kaart gebracht. Schenkingen horen daar ook bij. In het oude erfrecht werd een schenking van onroerend goed echter gewaardeerd op het moment van overlijden, roerende goederen op de schenkingsdatum.”
Evert: “Dat kon tot vervelende situaties leiden. Stel dat een zoon van zijn vader een stuk grond kreeg en de dochter een vergelijkbaar bedrag in cash. Bij de schenking zijn beide identiek in waarde en is iedereen tevreden, maar bij de waardering op het moment van overlijden is dat niet langer het geval. Bovendien bestond in het oude systeem het risico dat de zoon een deel van zijn grond moest afstaan aan zijn zus via het systeem van inbreng en inkorting in natura. Daar maakt het nieuwe erfrecht komaf mee. Elke schenking krijgt zijn waarde op de schenkingsdatum, er wordt nadien alleen nog een indexering op toegepast. Bovendien is de zoon zeker dat hij zijn grond kan behouden, want het nieuwe systeem voorziet principieel compensatie in waarde.”
Addertje onder het gras
Uitzondering op deze regel is de zogeheten schenking met voorbehoud van vruchtgebruik. Binnen zo’n constellatie gebeurt de waardering wel nog op het moment van overlijden. Een aandachtspunt voor ondernemers, want bedrijven worden vaak op deze manier geschonken aan de volgende generatie. Frederic: “Ondernemers doen dat omdat ze zelf nog de vruchten willen blijven plukken van hun zaak in de vorm van dividenden en/of omdat ze zeggenschap willen behouden in de algemene vergadering.”
Evert: “Wanneer echter niet alle kinderen in het bedrijf stappen, kan deze regeling problemen opleveren. De kinderen die niet in de zaak stappen, hebben recht op een compensatie, maar natuurlijk niet voor de meerwaarde die hun broers of zussen hebben gecreëerd tussen de schenkingsdatum en het overlijden van de ouder. In zo’n geval kan er een punctuele erfovereenkomst worden afgesloten om de waarde van het bedrijf vast te klikken op de schenkingsdatum.”
Het nieuwe vennootschapsrecht als alternatief voor schenking met voorbehoud van vruchtgebruik? klik hier
Schenken is niet uitkleden
Samen met de nieuwe erfrechtregels werd er tot slot ook gesleuteld aan de Vlaamse erf- en schenkbelasting zelf. Erfenissen tussen broer(s) en zus(sen) en tussen alle andere personen worden voortaan iets minder zwaar belast en de langstlevende partner erft de eerste 50.000 euro roerend vermogen belastingvrij. Ook nieuw is de flexibele erfenissprong, de zogeheten doorgeefschenking. Via deze techniek kan je onder bepaalde voorwaarden de waarde van je geërfde goederen vrij van schenkingsrecht doorschenken aan je eigen kinderen.”
Frederic: “Aan het hoogste erfbelastingstarief in rechte lijn en tussen partners werd echter niet geraakt. Dat blijft stevig. Door de uitgebreide media-aandacht voor het nieuwe erfrecht zijn veel mensen dan ook aan het rekenen geslagen. Uit vrees om aan 27% belast te worden, willen ze liefst zo veel mogelijk wegschenken. Hen kunnen we alleen maar adviseren om niet te hard van stapel te lopen en alles te laten berekenen door een expert. Het maakt niet uit of je nu schenkt om je kinderen een vliegende start te geven of vanuit een fiscale drijfveer. Zorg er hoe dan ook voor dat je zelf niet in de kou komt te staan.”
Wil je meer weten over het nieuwe erfrecht en het opzetten van een goede familiale planning?Onze adviseurs hebben voor jou een volledig stappenplan uitgetekend vol met tips & tricks om een goede familiale planning op te zetten.
