Aandeelhouders en vennoten wensen vaak de overdracht van de aandelen van hun vennootschap te beperken, zodat de aandelen niet aan om het even wie kunnen overgedragen worden. De rechtsvorm van de vennootschap bepaalt hoe deze beperkingen kunnen vastgelegd worden.
Aandelenoverdracht binnen een NV
De aandelen van een NV, die als een kapitaalvennootschap wordt beschouwd, kunnen vrij worden overgedragen. Indien de vrije overdracht niet gewenst is door de aandeelhouders, is het aangewezen een aandeelhoudersovereenkomst op te maken, waarin bijvoorbeeld goedkeuringsclausules, voorkooprechten, blokkerings- en standstill-clausules, een volgrecht en een volgplicht kunnen opgenomen worden.
Deze overdrachtsbeperkingen kunnen ook in de statuten van de NV worden opgenomen. Voordeel hiervan is dat de beperkingen dan authentiek zijn vastgelegd en tegenstelbaar zijn aan derden; nadeel is dat er steeds een statutenwijziging vereist is als deze bepalingen dienen aangepast te worden.
Gelieve er rekening mee te houden dat goedkeurings- en voorkoopclausules niet tot gevolg mogen hebben dat ze leiden tot een onoverdraagbaarheid van de aandelen van meer dan zes maanden. Bovendien moeten onvervreemdbaarheidsbedingen beperkt zijn in de tijd en steeds in het belang van de vennootschap.
Aandelenoverdracht binnen een BVBA
In een BVBA, die als een personenvennootschap met een besloten (familiaal) karakter wordt beschouwd, is de overdracht van de aandelen wettelijk geregeld. Deze wettelijke regeling kan nog verstrengd worden in de statuten, maar niet versoepeld.
Een regeling buiten de statuten in een aparte overeenkomst is volledig uit den boze. Een overdracht van aandelen onder levenden zonder de instemming van de medevennoten is nietig.
De wet bepaalt dat onverminderd strengere bepalingen in de statuten, de aandelen van een vennoot, op straffe van nietigheid, niet kunnen worden overgedragen onder levenden en ook niet overgaan wegens overlijden dan met instemming van ten minste de helft van de vennoten die ten minste drie vierden van het kapitaal bezitten, na aftrek van de rechten waarvan de overdracht is voorgesteld. Tenzij de statuten anders bepalen, is die instemming evenwel niet vereist wanneer de aandelen overgedragen worden of overgaan :
1. aan een vennoot;
2. aan de echtgenoot van de overdrager of van de erflater;
3. aan de bloedverwanten in de rechte opgaande of in de rechte nederdalende lijn;
4. aan andere door de statuten toegelaten personen.
In geval van overlijden van een vennoot, erven zijn erfgenamen zijn aandelen en worden zij er dus eigenaar van. Indien zij echter niet aanvaard worden als vennoot door de andere vennoten, hebben zij recht op de vermogenswaarde van de aandelen.
Aandelenoverdracht binnen een CVBA
In een CVBA, kunnen de aandelen vrij worden overgedragen aan vennoten. De overdracht aan derden is beperkt en enkel mogelijk als zij met naam genoemd worden in de statuten of wanneer zij behoren tot een bepaalde categorie omschreven in de statuten, mits toestemming van de algemene vergadering of het bestuursorgaan.
In een coöperatieve vennootschap bestaat bovendien de mogelijkheid voor elke vennoot om uit te treden gedurende de eerste zes maanden van het boekjaar.
Besluit
Als besluit kan gesteld worden dat een aandeelhoudersovereenkomst betreffende de beperkingen van de overdracht van de aandelen enkel kan opgemaakt worden in een NV en niet in een BVBA of CVBA, waar dit door de wet geregeld is en verplicht in de statuten dient opgenomen te worden.
