Een (effecten)portefeuille schenken met voorbehoud van vruchtgebruik of met een (optionele) rentelast?

Heel wat ouders hebben in het verleden een schenking gedaan van een (effecten)portefeuille aan hun kind(eren). Dikwijls is daarbij de blote eigendom geschonken en het vruchtgebruik voorbehouden voor de schenker(s). Het is ook mogelijk dat de schenking gedaan is in volle eigendom met een (optionele) rentelast gekoppeld aan de schenking. Het doel van deze beide schenkingstechnieken is hoofdzakelijk om een inkomen te behouden voor de schenkers.

Bij een schenking met (optionele) rentelast is het duidelijk hoeveel inkomen de schenker zal ontvangen, hij heeft dus zekerheid over zijn inkomsten. De last is immers vastgelegd in de schenkingsakte. Hoe de begiftigde de last voldoet (uit het rendement van de schenking zelf, kapitaal van de schenking zelf, eigen arbeidsinkomsten, reeds opgebouwd eigen vermogen,...) is voor de schenker niet relevant. Het is de verantwoordelijkheid van de begiftigde om de last te kunnen voldoen. Voor de schenker is de samenstelling van de (effecten)portefeuille dus niet relevant. Voor de begiftigde wel omdat deze begiftigde het liefst deze last zal halen uit de opbrengst van de schenking zonder de schenking effectief te moeten aantasten.

Vb. Jan schenkt 100.000 EUR in volle eigendom aan zijn zoon Dirk met een jaarlijkse rentelast van 4%. Dirk zal dan bij de uitoefening van de last aan zijn vader Jan 4.000 EUR moeten geven. Hoe Dirk aan het geld komt is voor Jan van geen belang. Stel dat die 100.000 EUR bestaat uit geld op een spaarrekening en 1% rente heeft opgebracht dan heeft Dirk nog 97.000 EUR over (100.000 + 1.000 – 4.000). Stel dat de schenking bestond uit 1.000 aandelen van 100 EUR en dat die aandelen 5% zouden gestegen zijn dan zal Dirk 101.000 EUR over hebben (100.000 + 5.000 – 4.000). In beide scenario’s krijgt vader Jan evenveel (4.000 EUR). Zoon Dirk dient er echter zelf voor te zorgen hoe hij deze 4.000 EUR aan zijn vader kan geven (al dan wel of niet met de verkoop van een deel van de aandelen).

Bij een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik is het inkomen dat de schenker zal ontvangen niet altijd zeker. Stel hetzelfde scenario als hierboven doch niet met een jaarlijkse rentelast van 4% maar met voorbehoud van vruchtgebruik. Bij de schenking van de spaarrekening zal Jan slechts 1.000 EUR ontvangen. Zoon Dirk heeft dan nog steeds de blote eigendom van een spaarrekening met een bedrag van 100.000 EUR.  Bij de schenking van  de aandelen waarbij er geen dividenduitkering heeft plaatsgevonden maar wel 5% waardestijging is, is er geen opbrengst voor Jan. Dirk heeft dan de blote eigendom van een effectenportefeuille van 105.000 EUR waarop zijn vader Jan het vruchtgebruik heeft. Stel dat de aandelen niet zouden gestegen zijn maar wel een dividend van 5% zouden gegeven hebben dan had Jan 5.000 EUR ontvangen en bedroeg de portefeuille nog steeds 100.000 EUR. Het vruchtgebruik dat Jan, de schenker, zal ontvangen wordt dus bepaald door de samenstelling van de onderliggende activa in de (effecten)portefeuille. Of de schenker effectief vruchten zal ontvangen en hoeveel is niet altijd zeker! Voor de begiftigde daarentegen is de samenstelling van de activa irrelevant.

De schenker met voorbehoud van vruchtgebruik zal dus met de recente renteverlagingen van de ECB rekening dienen te houden. De renteverlagingen zouden immers invloed kunnen hebben op de rente op spaarrekeningen, lagere wisselkoersen omwille van het minder aantrekkelijk worden van de euro, mogelijks hogere aandelenkoersen (economische groei wordt gestimuleerd,...). Door de renteverlaging zou het vruchtgebruik dus eerder kunnen dalen dan stijgen.

Denk bij een schenking van een (effecten)portefeuille dus goed na over de gewenste of noodzakelijke inkomsten en houdt daarbij rekening met de onderliggende activa.