Bij aanschaffingen van activa om niet of tegen een prijs die lager ligt dan de marktwaarde, stelt de fiscus traditioneel dat deze activa geboekt dienen te worden aan werkelijke waarde. Indien activa worden verkregen tegen een prijs die beduidend lager ligt dan de werkelijke waarde, wordt volgens de fiscus het vermogen van de vennootschap niet meer getrouw weergeven.
De verplichting om een getrouw beeld te geven van het vermogen van de vennootschap volstaat volgens de fiscus om af te wijken van de algemene waarderingsregels waarbij activa geboekt dienen te worden aan hun aanschaffingswaarde, zijnde de prijs die tussen partijen werd overeengekomen. De fiscus zag zich in haar redenering gesteund door een advies van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen (hierna : CBN), waarin het standpunt van de fiscus bevestigd wordt. In de rechtsleer en de rechtspraak waren de meningen over het CBN advies en het standpunt van de fiscus verdeeld, wat voor grote onzekerheid zorgde bij de belastingplichtige. In een vorige nieuwsbrief werd hier reeds bij stilgestaan in het licht van een afwijzing van deze theorie door het Europees Hof van Justitie.
Deze onzekerheid stelt zich ook specifiek bij het einde van een recht van opstal, waarbij de gebouwen, zonder enige vergoeding of tegen een symbolische, overgaan naar de grondeigenaar. Volgens het standpunt van de fiscus, zich baserende op voorgaande redenering, dient de verkrijgende vennootschap de gebouwen op te nemen in haar boekhouding aan werkelijke waarde, d.i. met erkenning van een (uitzonderlijk) resultaat. Deed zij dit niet, dan belastte de fiscus de vennootschap op een onderschatting van haar actief.
Hoewel de gebouwen, a rato van hun economische levensduur, afgeschreven kunnen worden, zorgde de verplichte erkenning van een opbrengst voor een onmiddellijke verhoging van de belastbare basis (ofwel in de boekhouding ofwel middels de vennootschapsaangifte).
De hamvraag is nu natuurlijk of voorgaande interpretatie van het Europees Hof hier klakkeloos kan worden overgenomen. Ondertussen werd het beruchte CBN-advies van de website verwijderd met expliciete verwijzing naar het arrest van het Hof van Justitie. Dit stemt alvast hoopvol. De paniek die vaak opduikt bij het einde van een opstalovereenkomst kan dus bij deze getemperd worden. Misschien is een korte termijn verlenging van het opstalrecht een mogelijkheid tot de hemel volledig is uitgeklaard?
Naar onze eigen métier kijkende: kunnen boekhouders en accountants terug naar hun drie kernwaarden, d.i. aanschaffingswaarde, aanschaffingswaarde en aanschaffingswaarde of zal de administratie het geweer van schouder veranderen...?
